30 NĂM FPT NGÀY ẤY – BÂY GIỜ (P.1)

Chúc mừng sinh nhật 30 năm của FPT – một tập đoàn có rất nhiều bậc anh chị và bạn của tôi mà đã hoặc đang tham gia. Một câu truyện thành công kéo dài thật hiếm có trong thời đại đầy biến động này. Xin mạn phép cùng nhắc lại với lớp trẻ về những ngày đầu vô cùng khó khăn của FPT để hiểu rằng lớp đàn anh họ cũng đã bươn chải vượt khó thế nào.

P.1 – TƯ BẢN ĐÃ HÌNH THÀNH NHƯ VẬY ĐẤY

Thời “trứng nước” (1988) các “soái”, “tướng” Đông Âu chưa thu dọn chiến trường mà về, một lứa đi trước vẫn đang say sưa với thắng lợi mà tiếp tục “đánh hàng”, một lứa sau trẻ và khát khao hơn rất nhiều mới bắt đầu chập chững lập nghiệp. Ở Việt Nam không phải chưa có người giàu (làm gì đã có từ “đại gia” đâu) nhưng lúc đó muốn giàu phải được liên quan đến xuất nhập khẩu. Những cái tên đã thành huyền thoại như Nguyên “béo”, Quang A, Thành Công, Vinh “đen”, Kiên “bạc” đã chớp được thời cơ ấy, sau này thêm nghề tay trái lại trở thành tay phải: tư vấn đầu tư và ngành “tư vấn” ấy thêm cái tên anh Bạt “InvestConsult”. Xin nhớ lúc đó Mỹ vẫn cấm vận hoàn toàn và chưa có luật nào cho doanh nghiệp (cũng coi như chưa có từ “doanh nghiệp” nữa!). FPT sinh ra phải nói là rất được sự ưu ái và tạo điều kiện của hai thủ trưởng ngành khoa học: ông Nguyễn Văn Đạo và Vũ Đình Cự. Tuy vậy 17 con người toàn giỏi khoa học suông dù ngồi lại với nhau cũng phải “cày” thì mới kiếm được ra tiền, chứ thời ấy có nguồn nào khác ở đâu ra đâu? Cái tên ban đầu của FPT (Food Processing Technology Company) cũng nói lên là công ty hoàn toàn chưa có định hướng chính cho ngành nghề tin học như tương lai, chỉ có mỗi quyết tâm…

Nhiều việc khá lớn không thành công, như việc cải tiến nhà máy thuốc lá ở Thanh Hóa, việc đánh quần áo sang Ba Lan rồi bị mất hết vốn liếng, phải nói là lao đao… Bắt đầu có những việc không hề nhỏ mà thành công đem lại uy tín cho FPT, như vụ thầu máy lạnh cho trường quay đài truyền hình, hay tin học hóa bộ phận bán vé của Hàng không Việt Nam ở Tràng Thi. Nhưng như trên đã nói, nếu không có yếu tố “ngoại” thì đủ ăn còn khó, làm sao làm giàu?

Hồi ấy nghe đến “bán máy tính” là oai lắm, lãi lắm! Có thế thật, nhưng “cao thủ” Vinh “đen” cũng là một thành phần của Viện Cơ chi nhánh phía Nam như khá nhiều thành viên FPT, lúc đó các anh Quang A “3C” và Vinh “đen” đã “to” lắm rồi, Vinh “đen” không có được cơ chế “công ty” nên không ưa FPT, cạnh tranh ráo riết về giá Olivetti, thế nên còn lâu sau FPT mới kinh doanh IT có lãi. Viết phần mềm thì thôi, chả nói làm gì…

Tưởng chừng bế tắc thì cái khó ló cái khôn. Hồi ấy có “G5”, gồm: FPT, 3C, C&E của các anh Dũng “tăm” và Thắng “Đạo”, Genpacific của anh Quang A và Kiên “bạc” (Confectimex). Có vai trò của ông thứ trưởng Côn điều tiết giữa Confectimex với FPT và Cotec của Vinh “đen”. Việc lớn là mua bốn tổ máy 5, 6, 7, 8 tức một nửa của nhà máy điện Hòa Bình, vì trước đó đã có bốn tổ rồi, giá mua khoảng 50 triệu USD và trả bằng hàng, đấy là nguồn thu lãi khủng của “G5”.

Confectimex và FPT ký đổi hàng với Technoprom (Nga). Vì có Hợp đồng này FPT mới “cải vận” và vượt khó ngoạn mục, sau đó có tiền tham gia mua cổ phần ACB, nhưng đó là vào năm 1993. Vinh “đen” hợp tác với Kiên “bạc” trong vụ thủy điện Yaly nên không tham gia ở vụ thủy điện Hòa Bình.

Việc lập ngân hàng, FPT cũng nghĩ tới sớm, nhưng có lẽ số FPT vất vả hơn với ngành này. Buổi họp về việc lập ngân hàng cũng diễn ra tại nhà tướng Giáp, gồm có các vị Trương Gia Bình, Lê Vũ Kỳ, Nguyễn Đức Kiên, anh Chu Quang Thứ – lúc đó là Tổng cục phó Tổng công ty Hàng hải, sau này làm Chủ tịch Ngân hàng Hàng hải và Chủ tịch Cục Hàng hải – là người anh đi đầu trong việc thành lập ngân hàng cổ phần.

Ngân hàng Nhà Hà Nội và Eximbank được lập trước, nhưng khi có Pháp lệnh Ngân hàng thì Ngân hàng Hàng hải đứng giấy phép số 01. Trước cả ACB năm 1993 mới thành lập. Vì Tổng cty May góp 10%; FPT 10%; Hàng không 10%; TCty Bảo Việt 10%, TCty Bưu chính viễn thông 10% thì đã ổn, nhưng do có đơn vị trong số này góp không đủ nên các doanh nghiệp của Tổng cty Hàng hải chiếm trên 51% và anh Thứ một mình điều hành rồi ngân hàng này không phát triển đươc. Khi đó nói là “cổ phần” nhưng thực chất là cổ phần của các công ty nhà nước, vì vậy Kiên “bạc” vào với anh Trần Mộng Hùng ở ACB theo đúng nghĩa ngân hàng cổ phần. Sau do nội bộ ngành hàng hải nhiều mâu thuẫn, anh Thứ không điều hành được, Maritime Bank bị kiểm soát đặc biệt nên Bảo Việt, FPT, Vinatex “chán” bèn bán lại cổ phần, chỉ Viễn thông ở lại. Tuấn “chợ” (Trần Anh Tuấn) may mắn mua được 10%, sau tăng dần lên 24%, rồi có quyền tăng vốn…

Phải thấy được vai trò rất quan trọng của anh Bình trong việc chèo chống con thuyền FPT. Thứ nhất, anh là người quản trị giỏi, nhất là khi dưới trướng có hàng loạt những anh tài như vậy dụng nhân không hề dễ. Thứ hai là những quyết định quan trọng của anh thường ảnh hưởng trực tiếp đến đường đi nước bước của cả FPT, và thường anh đúng. Đơn cử ví dụ đáng nhẽ sau khi Quyết định 288 hết hiệu lực các cty của Hội phải cổ phần hóa hoăc về bộ nên FPT về với bộ KHCN&MT, mãi sau này mới cổ phần hóa. Anh Bình không muốn cổ phần hóa ngay vì cổ phần hóa FPT thì anh sẽ chỉ làm Chủ tịch, anh Kỳ TGĐ, các anh Trung Hà, L.Q. Tiến làm phó tổng, quyền lực sẽ bị tản mát, còn ở lại nhà nước anh Bình là GĐ toàn quyền. Có vẻ hơi mất “dân chủ” nhưng cũng không biết thế nào, sau vụ Thiều “Đồng Nam” buôn điện thoại di động bị bắt đầu năm 2003 FPT kiên quyết định hướng trở thành đơn vị phân phối ĐTDĐ số 1, kinh doanh mảng này lúc ấy rất lãi dù như thế tất nhiên việc làm “phần mềm” cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Mãi tới 2002 FPT mới cổ phần hóa với tên Công ty Cổ phần Phát triển Đầu tư Công nghệ FPT, năm 2006 lên sàn chứng khoán thắng lợi rực rỡ, anh Trương Gia Bình đứng đầu danh sách top 100 người giàu nhất trên sàn. Có lẽ đó là phần thưởng cho những ai biết đợi chờ? Lúc này FPT mới đi hết nửa chặng đường…

(Hết phần 1 – Lược trích trong “Đông Âu anh hùng truyện”)
FB Nam Nguyen